Juan Gaztea, Arbuluko Indartsuaren kondairagatik ezaguna, erromatarren armada bat oso modu berezian garaitu zuena. Batzuek erromatarren garai hartan kokatzen dute eta beste batzuek XV. mendean. Tradizioaren arabera, jateko erabiltzen zuen lapikoa, orain, iturri publikoaren uraska da.

Herri honek garrantzi handia izan zuen San Adriango tuneletik Gasteizera iristen ziren erromesentzat, eta oraindik ospitale zaharraren aztarnak daude.

Tourseko San Martin elizan, Donejakue Bidean eragin nabarmena izan zuena, antzinako hileta-errituekin lotutako zenbait objektu kontserbatzen dira. Bere hormetan, kolore gorrixkako margo arraro batzuk agertu dira, Alaizakoen estilokoak, interpretazio zailekoak: konsagrazio gurutzeak, animaliak, forma ezberdinak, landaretza, etab.