Henaioko kastroan aurkitutako aztarnek, Burdin Arokoek, hiri honen antzinatasuna erakusten dute, Alfontso XI.ak 1337an sortua, Arriagako Itunarena, inguruko beste herri batzuekin batera, horietako asko desagertuak eta erregeari hiribilduan elkartzea eskatu ziotenak, bertako biztanleek erregerenak bihurtu zirenean zituzten pribilegioengatik.

Etxerik onenak Kale Nagusian daude. San Blas elizaren dorrea Arabako Lautadako alerik onenetakoa da.

Lehen Karlistaldian, 1834an, Alegriako gudua gertatu zen. Zumalakarregik garaitu zuen eta urtero gogoratzen da.

1581etik, Klaratarren komentua dago. Han, Uturgoyen abadeak beata batzuei utzi zizkien etxeak, otoitz egitera joan zitezen. Ondoren, Santa Klara ordenan sartu ziren, eta lehenengo abadesa Juana Arabakoa izan zen.

Aiarako Andre Mariaren santutegia, Alegriako zaindaria, XIII. mendeko eraikin eder bat da, bere izen bereko hilobia zegoen tokian kokatua. Bere arkupeak hiru arku zorrotz ditu eta absideko leihateak, arkiboltak eta kapiteldun zutabeak, eta han kopeta-ile motza duten gizonezko aurpegiak eta kokospekoa duten emakumezko aurpegiak ageri dira, Lautadako tenplu baliotsuenetakotzat hartzen den kategoria ematen diote.