Arabako bigarren udalerria da, biztanle kopuruari dagokionez.

Bere jatorri historikoa ez dago oso argi. Aztarnarik zaharrena Bitorikako zubi erromatarra da. Arabaren eta Bizkaiaren menpeko herria izan zen, 1676an Arabako lurretara behin betiko igaro zen arte.

Kilometro gutxira eta 500 metroko altueran, herrian garrantzi handia duen multzo erlijioso bat dago. Herriaren irteeran, Ugarte auzotik igaroko gara. Bertan, toki horri izena eman dion XV. mendeko dorretxea nabarmentzen da.

Ugarte auzotik jarraituz, ingurune natural eder batera iritsiko gara. Bertan, Ermuko Andre Mariaren santutegi monumentala nabarmentzen da, eta erretaulan Andre Maria eder bat du. Bere ondoan, tokiari izena ematen dion Santa Luzia ermita dago. Ermita horren zimenduetan Santa Apolonia iturria dago.

Herriaren irteeran, Vitoria-Gasteizerako bidean, Faltzesko markesak eraikiarazitako Anuntzibai zubia ikus dezakegu. Dorretxea, burdinola eta markesaren errota San Migel ermitarekin lotzeko eraiki zen.

Bere jaiak, San Rokeren ohoretan, Euskadiko luzeenak dira eta ospetsuak dira odolkiak janez egiten den anaitasun bazkariagatik.

Parrokian, burdinazko elizpe handia nabarmentzen da. Barrualdean, Guadalupeko kapera nabarmentzen da. Bertara burdin hesia duen arku batetik sartzen da. Kaperan gaudela, fundatzailearen izena duen hilarri bat ikus dezakegu lurrean.