Bere lehen aipamena 1257an agertzen da, Portiella izenarekin. Bere gaztelu enblematikoa, XI. mendean sortu zen Nafarroako erresumako lurralde gune bat izan zen, Antso III.a Nagusia errege nafarrak eraikia.

Hainbat esku eta jaberen aldaketen ondoren, azkenean, Velascotarren, Gaztelako kondestableen, Berantevillako Zamudiotarren eta Gasteizko Prudentzio Gaunaren leinuen artean partekatutako jaurerri bat izan zen. 1842an independizatu zen.

Beste bi etxetzarrek osatzen dituzte Zabalateko eraikin nobleak. Bata, Gaonatarren etxe handia da, erdi-puntuko arkua, erlaitz molduratua eta armarria dituena. Bestea Zamudiotarrena izan zen, eta gaur egun nekazaritzako biltegi bat da. Egurrezko teilatu-hegala, leihate bat eta armarria ditu oraindik ere. 2016an, gazteluaren ingurua berreraikitzeko prozesuari ekin zitzaion. Dirudienez, Arabako armarrian agertzen den gaztelua da.