Aguraingoa izan zen, Ayalatarren esku geratu zen 1382an, Guevaratarren esku geratu zen ezkonsari gisa, eta eragin handia izan zuten Lazarragatarrek, beren jauregi bikainarekin, gaur egun Inauterien Museoaren egoitza.

Maria Lazarragak hainbat jabego eman zizkion handik igarotzen ziren erromes ugariei arreta ematen zien ospitale ospetsuari. Eta beren kapera eraiki zuten, sakristia propioarekin eta armarriarekin frontisean, Tolosako San Saturnino elizan. Ilárduyatarrek eta Amézagatarrek ere kapilautza izan zuten. Erretaula garrantzitsu bat du, non Gregorio Fernandezen eragina nabaritzen den.

Araiarako irteeran, probintziako eraikin erlijioso zaharrenetako bat aurkituko dugu: Aistrako San Julian ermita txikia.

Hemen jaio zen Zeledonio, Zeledon Vitoria-Gasteizko jaietako pertsonaiarik ospetsuenari izena eman ziona. Berari eskainitako iturri bat dute eta batzuetan ardoa isurtzen du.

Beste pertsonaia ospetsu bat, Marquitos, urtero erretzen dute inauterietan. Ospakizun horrek jatorri bitxia du, 1976tik aurrera berreskuratu baitzen.